انواع ولو

انواع ولو

ولو یا شیر در انواع گوناگونی تولید می شود تا پاسخ گوی طیف وسیعی از نیازها باشد. اهل صنعت باید به درستی با انواع ولو آشنا باشند، تا بتوانند درصورت نیاز، ولو مورد نظر خود را از سایر انواع ولو تشخیص دهند و آن را به کار گیرند؛ این اطلاعات باعث می شود که هزینه ها یا اشتباهات احتمالی به صفر برسد. در همین راستا، قصد داریم در این مقاله ابتدا چند کلمه ای درباره ولو صحبت کنیم، سپس به سراغ معرفی انواع ولو و بیان اطلاعات تکمیلی هرکدام برویم؛

ولو چیست؟

ولو (Valve) یا شیر کنترل کننده، تنظیم کننده و یا هدایت کننده جریانd از گازهای سیال، مایعات یا جامداتی است که مانند مایع عمل می کنند. ولو به سه روش کلی کنترل کننده جریان ها خواهد بود:

• به وسیله یک اهرم، پدال یا فلکه
• به شکل اتوماتیک در زمان هایی که فشار تغییر می کند یا تغییراتی در دما و جریان به وجود می آید.
• به صورت صددرصد دستی.

نکته: بسیاری از ولوها علاوه بر کنترل اتوماتیک، یک کنترل کننده دستی نیز دارند؛ این کنترل کننده به تکنسین ها کمک می کند که درصورت نیاز، تغییراتی در وضعیت ولو ایجاد کنند. جالب است اگر بدانید که ولوها از نظر فنر باید در دسته بندی انواع لوله و اتصالات قرار بگیرند اما معمولا به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می گیرند.

ولو از چه اجزایی تشکیل می شود ؟

هر ولو متناسب با طراحی منحصر به فرد خود، از اجزا و بخش های گوناگونی تشکیل می شود اما نکته اینجاست که برخی از اجزا در همه ولوها یکسان هستند و صرفا برخی از تغییرات ظاهری، آنها را از یکدیگر متمایز می کند؛ در ادامه، مهم ترین بخش های یک ولو را بررسی می کنیم :

1. بدنه ولو  (Valve Body):

همان طور که از نام “بدنه” مشخص است، این قسمت پوشش اطراف انواع ولو را در بر می گیرد و محافظت کننده از قسمت های داخلی یا تریم در ولو است . از آلیاژهایی مانند برنج، برنز، مفرغ و فولاد ضدزنگ برای ساخت بدنه در ولوها استفاده می شود. نباید این مسئله را فراموش کنیم که هر جنس بدنه ولو با توجه به اینکه در چه موقعیتی به کار خواهد رفت و دقیقا چه کاربردی خواهد داشت، تعیین خواهد شد؛ به عنوان نمونه، برای ساخت انواع ولو که در دریاهای با آب شور به کار می روند، از ولو دوپلکس یا سوپر دوپلکس استفاده می شود. :

2. بانت ولو (Valve bonnet):

بانت در واقع یک پوشش کلی است که با پیچ به ولوها متصل می شود و به صورت نیمه دائم از بدنه ولو محافظت می کند. به بیان دیگر، ابتدا اجزا داخلی یک ولو در بدنه قرار می گیرند، سپس بانت در سطح خارجی متصل می شود تا به صورت کلی اطراف ولو باشد. همانطور که بدیهی به نظر می رسد، برای تعمیر یا بازسازی ولوها، باید ابتدا بانت را باز کنیم، سپس به سراغ بدنه و اجزا داخلی برویم:

3. پورت ولو (Valve port):

پورت در اصل یک محل عبور یا مسیر است که سیالات و جامدات مانند مایع، گازها یا لجن ها از طریق آن وارد ولو می شوند و تکنسین ولو با ابزاری مانند دیسک یا عضو ولو (Valve member) کنترل کننده، هدایت کننده یا تنظیم کننده آن خواهد بود. گفتنی است که پورت ها عاملی برای متصل کردن ولو به لوله ها و جریان های گوناگون هستند؛ در نتیجه باید این مسئله را هم بدانید که پورت ها معمولا به وسیله روش های زیر به لوله ها متصل می شوند:

• رزوه؛
• اتصالات فشاری؛
• چسب؛
• سیمان؛ o
• فلنج.

4. دسته ولو (Valve Handle):

همانطور که در بخش های قبلی نیز بیان کردیم، ولوها با روش های گوناگونی کنترل و تنظیم می شوند. دسته مربوط به آن گروه از ولوها می شود که از طریق دستی قابلیت تنظیم دارند. البته نباید فراموش کنیم که برخی از ولوهای اتوماتیک نیز دارای دسته کنترل هستند .

ولو به چه انواعی تقسیم می شود؟

ولو متناسب با اینکه در چه صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد، نحوه کار با آن چگونه است، از چه جنسی ساخته شده است و چه نیازی را برطرف می کند، به انواع گوناگونی تقسیم می شود. هر متخصص در عرصه صنعت، باید به درستی با انواع ولو و کاربرد آن آشنا باشد، تا بتواند بهترین انتخاب را داشته باشد. علاوه بر این ها، بایسته است که کارشناسان صنعتی اطلاعات کافی از ویژگی های فنی و مهندسی هر ولو حاصل کنند، تا در فرایندهای اتصال ولو به لوله ها یا بهره برداری از آن دچار مشکل نشوند. در ادامه، رایج ترین انواع ولو را معرفی می کنیم و نکات تکمیلی گوناگونی درباره هر کدام بیان خواهیم کرد .

ولو پینچ / شیر پینج (Pinch Valve):

این نوع از ولو به سبب یک ویژگی منحصر به فرد، تفاوت برجسته ای با سایر ولوها دارد. متخصصان، ولو پینچ را به شکلی طراحی کرده اند که مایعات عبور کننده از آن هیچ ارتباط مستقیمی با شیر ولو و برخی از اجزا داخلی اصلی آن ندارند؛ سایر قسمت هایی هم که به صورت مستقیم با مایعات ارتباط دارند، از آلیاژهای بسیار قدرتمند و مستحکم تولید می شوند. همه این موارد دست به دست هم می دهد تا امکان انتقال انواع مایعات خورنده با ولو پینچ امکان پذیر شود. البته نباید فراموش کنیم که انتخاب لوله مناسب این مایعات، یکی از مهم ترین قسمت ها در این فرایند است. سایر نکات مربوط به ولو پیچ شامل موارد زیر می شود :

• گزینه مناسبی برای کاربردهای غذایی هستند؛
• برای کاربردهای با فشار پایین مورد استفاده قرار می گیرند؛
• نحوه کنترل آنها مانند شیرهای خاموش / روشن است؛
• اسلیو آنها معمولا از الاستومور تقویت شده تولید شده است .

چک ولو دیسکی / شیر یک طرفه ( Disc Check Valve)

این نوع از ولوها به سبب اینکه صرفا عبور دهنده مایعات هستند و امکان حرکت معکوس مایعات در آنها میسر نیست، در بسیاری از صنایع خاص مورد استفاده قرار می گیرند؛ بسامد استفاده از شیرهای یک طرفه در سیستم های بخار بسیار زیاد است .

چک ولو دیسکی به چهار مدل کلی تقسیم می شود؛ در ادامه دو نوع پرکاربرد این نوع از ولو را معرفی می کنیم :

• چک ولو بلندشونده (Lift Check Valve)

با استفاده از نیروی جاذبه، دیسک در چک ولو بلندشونده اجازه می دهد که مایعات از ولو عبور کنند اما اگر این مایعات به سمت مخالف هدایت شوند، دیسک به سبب نیروی جاذبه به سیت (seat) می چسبد و مانع از عبور مایعات در جهت مخالف می شود.

• چک ولو سوینگ (Swing Check Valve)

نحوه کار ولو سوینگ به این شکل است که اگر مایعات به سمت جلو حرکت کنند، مشکلی پیش نمی آید اما اگر مایعات به سمت مخالف خود حرکت کنند، دیسک با یک نوسان در حالت بسته بر روی سیت (Seat) قرار می گیرد و مانع از عبور می شود.

• ولو گلوب / شیر کروی (Globe Valve)

در این نوع از شیر، مایعات باید یک مسیر S شکل را پشت سر بگذارند تا مجددا وارد لوله شوند؛ همین مسئله تا حدودی فشار مایع را کم می کند. جالب است بدانید که شیر کروی به دو شکل خاموش / روشن یا گلوب مورد استفاده قرار می گیرد اما برخی از آنها که با نام Trim معروف هستند، برای استفاده در افت فشارهای بسیار زیاد کاربردهای بیشتری دارند. گفتنی است که شیرهای کروی براساس پیکره خود، به سه نوع کلی تقسیم می شوند: )؛

1. الگوی سه راهی (Tee)؛
2. الگوی زاویه (Angle)
3. الگوی معروف به (WYE)

• ولو باتر فلای / شیر پروانه ای (Butterfly Valve)

ولو باتر فلای یا شیر پروانه ای از جمله شیرهای بسیار پرکاربرد در صنایع گوناگون هستند؛ جالب است بدانید که برخلاف شیرهای یک طرفه یا شیرهای کروهی که صرفا در برخی از صنایع خاص به کار می روند، شیرهای پروانه ای با توجه به عملکرد و نحوه کار ساده ای که دارند، در بسیاری از صنایع تخصصی یا غیرتخصصی مورد استفاده قرار می گیرند. شیر پروانه ای به نحوی طراحی شده که در زمان بازبودن، حداقل انسداد را برای مایعات ایجاد کند؛ این مسئله افت فشار کمتری برای شیر به وجود می آورد. گفتن این نکته هم خالی از لطف نیست که در شیر پروانه ای، گردش یک چهارم موجب باز یا بسته شدن مسیر شیر خواهد شد. شیر پروانه ای مزیت های بسیاری دارد؛ به عنوان نمونه، می توانیم اندازه کوچک و حساب شده آن را مثال بزنیم. شیرهای پروانه ای تقریبا به اندازه یک دیسک فلزی هستند و همین مسئله (کوچک بودن آنها) تاثیرات مثبت بسیاری در فرایند بارگذاریشان خواهد داشت.

• ولو پلاگ / شیر سماوری (Plug Valve)

شیر سماوری با یک پلاگین که به دو شکل مخروطی یا استوانه ای طراحی می شود، کار می کند؛ پلاگین دارای یک شکاف است و این شکاف با قرارگرفتن در خط، موجب باز شدن شیر می شود. جالب است بدانید که شیر سماوری هم در زمره شیرهای گردش یک چهارم قرار می گیرد. درباره ولو پلاگ باید این مسئله را هم بدانید که در انواع فلزی و غیرفلزی تولید می شوند و حالت پلاستیکی آن برای اهداف غیرفعال مورد استفاده قرار می گیرد.

• ولو گیت / شیر دروازه ای (Gate Valve)

عضو بستن یا ممبر بستن در این نوع از شیر، یک دروازه از جنس آلیاژهای مقاوم به خوردگی است؛ نحوه کار آن هم به شکل یک دروازه کشویی است که وقتی باز است، به بالا و وقتی بسته است به پایین می آید.
نکته ای که در استفاده از شیرهای دروازه ای حائز اهمیت است، این مسئله است که متناسب با استانداردهای مصرف، باید به شکل خاموش / روشن از این شیرها استفاده شود. اما برخی از تکنسین ها سایر کاربردها را نیز برای شیر دروازه ای اعمال می کنند. دریچه شیر دروازه ای به سبب اینکه در معرض ساییدگی و پارگی قرار دارد و در هنگام بسته شدن هم با اصطکاک زیادی روبرو می شود، معمولا به آرامی انجام می شود و خرابی آن هم زیاد است.

سخن پایانی

در این مقاله کوشیدیم تا ابتدا ولو را تعریف کنیم، سپس به انواع بخش های مهم در یک ولو اشاره کردیم؛ مواردی مانند بدنه، بانت، دیسک و پورت جزو مهم ترین قسمت های یک ولو هستند. پس از آنکه از معرفی ولو و قسمت های گوناگون آن فارغ شدیم، به سراغ بررسی رایج ترین مدل های ولو رفتیم؛ ولو دروازه ای، ولو کروی، ولو پروانه ای و ولو یک طرفه جزو معروف ترین انواع ولو هستند.